Rehabilitacja po udarze niedokrwiennym mózgu jest procesem wielokierunkowym i wielospecjalistycznym. Ćwiczenia w jej ramach obejmują nie tylko motorykę dużą, ale także sprawność manualną, władze poznawcze, możliwości komunikacyjne i sferę emocjonalną. Poniżej omawiamy je po kolei.
Ćwiczenia ruchowe po udarze mózgu
Rehabilitacja funkcjonalna ukierunkowana jest na indywidualną pracę z pacjentem prowadzona tak, by w maksymalnym stopniu usunąć fizyczną niesprawność i odzyskać utracone funkcje kończyn, a szczególnie dłoni. Jej podstawą jest kinezyterapia, czyli leczenie ćwiczeniami ruchowymi, które oddziałują na cały organizm. Zaliczamy do nich ćwiczenia: czynne, bierne, czynno-bierne, izometryczne, samowspomagane, w odciążeniu, synergiczne, a także oddechowe. Dzisiejsze specjalistyczne metody terapii są udokumentowanymi naukowo koncepcjami teoretycznymi. W naszym ośrodku pracujemy z pacjentami według metod optymalnie dobranych do stanu pacjenta.
- Prioproceptive Neuromuscular Facilitation – PNF, czyli torowanie nerwowo-mięśniowe – metodę w roku 1946 opracowali neurofizjolog Herman Kabat oraz fizjoterapeutka Maggie Knott, pracujący w Valejo w Kaliforni. Koncepcja ta opiera się na pracy z funkcją, którą chory utracił i której potrzebuje, by funkcjonować. By ją odzyskać, pracuje się ze zdrowymi częściami ciała, by w bezbolesny sposób wykorzystać rezerwy organizmu i podtrzymać motywację pacjenta. Zgodnie z zasadami PNF możemy ćwiczyć chód, utracone funkcje ruchowe, funkcje prymarne, mięśnie mimiczne, oddechowe.
- NDT – Bobach – koncepcję zaczęli opracowywać w latach 40. XX wieku w Londynie fizjoterapeutka Berta i neurolog Karla Bobathowie. Wstępne założenia zostały zmodyfikowane przez Elsbeth Koeng, specjalizującą się w pediatrii, oraz Mary Quinton, fizjoterapeutkę, jako leczenie neurorozwojowe, czyli Neurodevelopmental Treatment – NDT). Metodę stosuje się w pracy z dziećmi i dorosłymi. Działania terapeutyczne ukierunkowane są na wypracowanie życiowej niezależności na tyle, na ile pozwala uszkodzenie układu nerwowego.
Efektywność zastosowania tych metod pracy z pacjentami poudarowymi została udokumentowana w literaturze specjalistycznej, poświęconej rehabilitacji pacjentów z chorobami neurologicznymi. W tym kontekście warto zapoznać się z artykułem 5 zasad rehabilitacji neurologicznej.
Ćwiczenia funkcji poznawczych i komunikacji u pacjentów poudarowych
Rehabilitacja po epizodzie mózgowo-naczyniowym wiąże się także z pracą nad możliwościami poznawczymi: myśleniem, pamięcią, uwagą i mową, jeśli w konsekwencji udaru doszło do afazji. O tym, czy pacjent wymaga działań z zakresu neurorehabilitacji, decyduje najczęściej neuropsycholog, ale ważna będzie też opinia psychologa czy logopedy. Terapia taka zostanie zaplanowana z uwzględnieniem dynamiki procesu chorobowego. By zacząć „ćwiczenia umysłu”, stan ogólny chorego musi być już ustabilizowany, co znaczy, że nie mogą występować zaburzenia świadomości. Ponadto pacjent powinien wykazywać motywację w tym kierunku, a także chęć współpracy.
Udar niedokrwienny wymaga holistycznego podejścia rehabilitacyjnego
W terapii chorych po udarze stosuje się także uzupełniające indywidualne lub grupowe metody terapeutyczne, które wpływają na psychiczny stan pacjenta, są to:
- muzykoterapia,
- koloroterapia,
- psychoterapia,
- farmakoterapia.
Ich działanie ukierunkowane jest na zrelaksowanie chorego organizmu, by mógł on zmobilizować swoje rezerwy i wykorzystać je w procesie zdrowienia. Terapie te dobrze wpływają na spastyczne mięśnie, obniżając ich napięcie.
Terapia zajęciowa jako element rehabilitacji po udarze
W ramach terapii zajęciowej pacjent przygotowywany jest do samodzielnego zajmowania się sobą. Jeszcze w szpitalu chory pod okiem terapeuty zajęciowego podejmuje ćwiczenia dłoni: chwytne i manipulacyjne, oraz ćwiczenia całej ręki. Ich celem jest odzyskanie utraconej funkcji albo wypracowanie umiejętności kompensacyjnych, dzięki którym chory będzie mógł wrócić do aktywnego życia w środowisku domowym i społecznym. Dlatego terapeuci zajęciowi uczą swoich pacjentów także wykonywania czynności dnia codziennego mimo dysfunkcji ruchowych: ubierania się, higieny osobistej, przyjmowania posiłków, leków, a także organizowania sobie wolnego czasu.
Zanim jednak pacjent dotrze do tego punktu w swojej rehabilitacji, często musi przebyć długą drogę.